Skutki pandemii COVID-19
Terapia dzieci i młodzieży
Coraz częściej mówi się o katastrofalnych skutkach pandemii wpływających na nasze zdrowie psychiczne. Zwiększająca się z dnia na dzień liczba zachorowań oraz zgonów ma również negatywny wpływ na nasze samopoczucie. Telewizja, internet i radio codziennie goszczą w naszych domach, w naszych autach, czy pracy i choć czasami chcielibyśmy, nie jesteśmy w stanie się od tego odciąć. Od momentu wybuchu pandemii COVID-19, każdego dnia zmagamy się z zupełnie inną rzeczywistością, rzeczywistością do której nam dorosłym jest ciężko przywyknąć. Kiedyś przeważnie dzieliliśmy swoje życie na trzy podstawowe filary dnia codziennego: dom, pracę i rodzinę. Dziś, to wszystko potrafi znajdować się w jednym miejscu, w jednym czasie, ponieważ my dorośli musimy pracować zdalnie, dzieci muszą się zdalnie uczyć, a nie zapominajmy o wszystkich innych obowiązkach, do których wciąż jesteśmy zobligowani.
Na szczęście jesteśmy dorośli i mamy lepiej rozwinięty system adaptacyjny oraz lepiej radzimy sobie ze stresem, niż dzieci i młodzież, którym dużo ciężej jest wszystko pojąć. Dzieci nie rozumieją, dlaczego nie mogą spotykać się z rówieśnikami, dlaczego nie mogą wyprawić imprezy urodzinowej, dlaczego wszystko dookoła jest zamknięte i nie można pójść nawet do kina. Młodzież, dla której najważniejsza jest grupa rówieśnicza, nigdy jeszcze nie poznała swoich kolegów z klasy, nie miała szansy utożsamić się z żadnym towarzystwem, czy nawiązać głębszych przyjaźni.
Dodatkowo, nie możemy być obojętni na wzrost przemocy domowej podczas zamknięcia. Niższe dochody, utrata pracy, trudności ekonomiczne mogą prowadzić do konfliktów małżeńskich, które przekładają się na cały system rodzinny. Sama kwarantanna zmniejsza wolność i prywatność każdego lokatora, odbiera drogę ucieczki, do szkoły, pracy, czy na uczelnię. W konsekwencji, u opiekunów może pojawić się ogromny stres i zdenerwowanie. Narażenie na przemoc jest wtedy dużo większe, a możliwości ucieczki ograniczone, o ile w ogóle niemożliwe.
Dzieci w pandemii
Największym kosztem lockdownu w przypadku najmłodszych jest brak kontaktu z grupą rówieśniczą, brak szkolnych wycieczek, wspólnego rozwijania zainteresowań, a nawet zwykłego spędzania czasu na zabawie i nawiązywaniu relacji przyjacielskich, czyli tzw. socjalizacji. Socjalizacja jest niezmiernie ważnym procesem kształtowania tożsamości, wprowadzania dzieci w obiektywny świat społeczny, nauki ról społecznych i norm kulturowych. Jeśli w porę nie zauważymy potrzeb młodego człowieka jakimi są relacje z rówieśnikami i jako współtwórcy dziecięcej rzeczywistości dobrze ich nie zagospodarujemy, wtedy owe możliwości bezpowrotnie miną. Dziecko straci możliwość nabywania pewnych umiejętności. Nie oznacza to absolutnie, że już nigdy nie nauczy się współpracy z koleżankami i kolegami, czy nigdy nie zdobędzie przyjaciela. Praca nad tymi, naturalnymi (jak mogłoby się wydawać) umiejętnościami będzie wymagała od niego dużo więcej zaangażowania, czasu i wysiłku, ponieważ nie będzie wynikała ze spontaniczności. Jest to tzw. okres wrażliwy, który przez pandemię może zostać odebrany dzieciom bezpowrotnie, dlatego jako rodzice albo opiekunowie, powinniśmy zadbać o jak najwyższy standard wychowania naszego potomka.
Wiele dzieci może odczuwać smutek z powodu nowej rzeczywistości, borykać się z narastającym napięciem i stresem spowodowanym edukacją online (brak odpowiedniego sprzętu, odpowiedniej kamery, hałasy w domu w czasie odpowiedzi itp.). Problemy te mogą przekraczać umiejętności przystosowawcze dzieci i młodzieży, powodując duży lęk i nasilenie się doświadczania przykrych emocji. W konsekwencji mogą poczuć utratę kontroli nad otaczającą ich rzeczywistością, co może prowadzić do:
- PTSD,
- depresji,
- obniżenia nastroju,
- lęku,
- nadmiernego zamartwiania się,
- drażliwości,
- złości,
- dolegliwości somatycznych,
- poczucia bezsilności, braku nadziei na przyszłość,
- wyczerpania emocjonalnego,
- bezsenności,
- autoagresji
Liczne badania naukowe wskazują na skuteczność psychoterapii w radzeniu sobie z wyżej wymienionymi trudnościami psychicznymi, przynosi ulgę w objawach psychosomatycznych, które nie są spowodowane chorobą somatyczną, tj. niewyjaśnione zmęczenie, bóle brzucha, problemy z oddychaniem itp.
Młodzież w pandemii
Jedną z najbardziej wrażliwych grup społecznych są nastolatkowie, którzy mniej lub bardziej świadomi całego kryzysu COVID-19, zmagają się dodatkowo z własnymi problemami związanymi z dorastaniem, świadomym kształtowaniem swojej tożsamości i towarzyszącą im “burzą hormonów”.
Nam dorosłym bardzo ciężko jest wczuć się w obecną sytuację adolescentów, ponieważ spróbujmy wyobrazić sobie, że długo wyczekiwana przez nas studniówka, którą miała nasza siostra, brat, rodzice, nagle nie może się odbyć, albo jedyna taka impreza urodzinowa w całym życiu jak osiemnastka będzie świętowana wyłącznie w gronie domowników. Jeżeli wrócimy pamięcią do tamtych lat, to właśnie te wydarzenia najbardziej utarły się w naszych wspomnieniach, ponieważ miały rangę pewnego rodzaju przełomu w życiu.
Strach przed nie doświadczeniem najważniejszych momentów w młodzieńczych latach jest dla nas dorosłych niewyobrażalny, a w świecie młodzieży funkcjonuje już na co dzień i zyskał nawet miano “choroby cywilizacyjnej” zwanej FOMO*. Młodzi ludzie w okresie dojrzewania posiadają wybiórczą uwagę, wtedy bardzo często koncentrują się na negatywnych aspektach sytuacji (w tym przypadku pandemii COVID-19), przy pomijaniu pozytywnych.
*FOMO (“fear of missing out”), czyli strach przed tym co nas może ominąć jest już realnym problemem w tej grupie wiekowej. Jest również mocno związane z mediami społecznościowymi, z obawą przed przegapieniem ważnych wydarzeń, ze strachem związanym z pominięciem jakiejś istotnej informacji.
Pamiętajmy, że ostry i przewlekły stres prowadzi do zmian fizjologicznych organizmu, co w konsekwencji może przyczynić się do pojawienia się objawów depresji. Bardzo ważne dlatego jest, aby obserwować swoje dzieci, rozmawiać z nimi i ufać im. Zaufanie młodemu człowiekowi, to najważniejsza zasada kontaktu z nim.
Kiedyś młody człowiek mógł sam zgłosić się do gabinetu psychologa szkolnego, który do czasu pandemii, z roku na rok był coraz bardziej oblegany. Na chwilę obecną nie ma takiej możliwości i odpowiedzialność spoczywa w dużej mierze na czujności rodziców. Musimy przyglądać się swoim dzieciom i być wyczuleni na ważne sygnały od nich płynące. Kluczowa jest świadomość tego, że dziecko ma prawo czuć się źle, ma prawo mieć obniżony nastrój, zachowywać się inaczej niż wcześniej, i że dziecko nie jest “nienormalne” jeśli prosi o pomoc chcąc pójść na psychoterapię, ponieważ ta świadomość jest kluczem do wszczęcia ważnych działań pomocowych. Niestety, ostatnio coraz częściej niezbędna jest interwencja psychiatryczna i psychologiczna, ponieważ dzieci i młodzież przestają radzić sobie ze wszystkimi problemami jakie na nie spadły.
Psychoterapia
Psychoterapia, jest to forma leczenia, która pomaga poradzić sobie z problemami dnia codziennego, z problemami rozwojowymi, ale również poprzez oddziaływania psychoterapeutyczne pomaga osobom zmagającym się z cięższymi zaburzeniami psychicznymi, t.j. zaburzenia osobowości, zachowania, nastroju. Nadrzędnym celem terapii jest zmiana, dzięki której pacjenci mają szansę odzyskać równowagę i spokój wewnętrzny.
Terapia dzieci i młodzieży może przybierać różne formy, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Przychodząc na spotkanie z psychoterapeutą, może okazać się, że w danym przypadku skończy się jedynie na jednorazowej konsultacji. W innych sytuacjach, czas trwania terapii może być krótko, bądź też długoterminowy, w zależności od potrzeb osoby zgłaszającej się. Czasami niezbędne jest wszczęcie farmakoterapii, aby dość szybko ulżyć cierpieniu pacjenta oraz skutecznie przeprowadzić cały proces terapii. W przypadku dzieci farmakoterapia jest niezbędna między innymi przy zespole nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), depresji, ostrym lęku, psychozach itp.
W terapii dzieci i młodzieży podstawą jest nawiązanie kontaktu i utrzymanie dobrej relacji z pacjentem. Podczas spotkań dzieci uczą się jak przepracowywać swoje problemy, uczą się jak rozumieć odczuwane emocje i jak sobie z nimi radzić. Terapeuta bardzo często korzysta z narzędzi, które mają służyć jako pomoc w wydobywaniu zablokowanych przez dzieci lub młodzież emocji. To pozwala na wypracowanie zdolności komunikacji ze światem zewnętrznym i poprawia ogólny stan samopoczucia dziecka.
W trakcie pandemii bardzo ważna jest praca z dziećmi nad szeroko rozumianym lękiem, ciągłym zmęczeniem, wewnętrznym napięciem, obniżeniem nastroju, bezsennością, poczuciem bezsilności itp. Na szczęście, mózg dziecka jest bardzo plastyczny i nie wszystkie zachowania są mocno utrwalone. Dzięki temu, możemy mieć duży wpływ na wypracowanie prawidłowego funkcjonowania młodego człowieka.
Psychoterapia dzieci, różni się od terapii z młodzieżą, ponieważ w przypadku tych drugich, można stosować już techniki bardziej zbliżone do pracy z dorosłymi. W przypadku najmłodszych, terapeuta dobiera metody współpracy, aby w niebezpośredni sposób, wpływać na dzieci.
Czym różni się psycholog od psychoterapeuty?
Określenia psycholog i psychoterapeuta są bardzo często używane zamiennie, jednak w rzeczywistości pojęcia te różnią się.
Psycholog/psycholożka, to osoba, która ukończyła pięcioletnie studia wyższe magisterskie na wydziale psychologii. Posiada ona kwalifikacje do stawiania diagnozy psychologicznej, opiniowania, orzekania, udzielania pomocy psychologicznej oraz stosowania psychoterapii (po ukończeniu studiów podyplomowych w tymże zakresie).
Psychoterapeuta/psychoterapeutka natomiast, to osoba która ukończyła studia wyższe oraz czteroletnie studia podyplomowe psychoterapii. Zawód ten najczęściej wybierają psychologowie, jednak nie jest on obcy wśród osób z wykształceniem wyższym humanistycznym lub medycznym. Obecnie w Polsce, zawód ten nie ma uregulowanej sytuacji prawnej odnośnie wymagań, które musi spełniać osoba na tym stanowisku.
